Agregaların kalitesini belirlemek için yapılan çeşitli testler vardır. Agrega kırılma deneyi, mukavemetini test eder.
Agrega, betonun oluşmasını sağlayan malzemelerin adıdır, hacmin %75’i agregalar tarafından oluşturulur. Kaliteli bir betonun karışımında kullanılan agregalar kimyasallardan arındırılmış, temiz, güçlü ve sert parçacıklardır.
Agrega Test Türleri
Agregalar üzerinde beton hazırlamak için çeşitli özellikleri belirlemek adına farklı testler yapılır. Beton üretiminde avantajlar sağlayan önemli bir bileşen olan agregalar üzerinde yapılan testler betonu ve yapıyı güçlendirmek için gereklidir.
Kullanımından önce kalitesinin incelenerek değerlendirilmesi önem kazanır. Kaliteyi test edebilmek için yapılan agrega kırılma deneyi başta olmak üzere farklı test türleri içerisinde şunlar yer alır;
- Kırılma testi.
- Darbe testi.
- Aşınma testi.
- Yassılık indeksi testi.
- Uzama indeksi testi.
- Açısallık testi.
- Sağlamlık testi.
- Su emme ve özgül ağırlık testi.
- Sıyırma değeri testi.
Agrega Mukavemetini Ölçme
agrega-mukavemetini-ölcme
Agrega mukavemeti kademeli yüklemeye karşı gösterilen direnci ifade eder. Mukavemet agrega kırılma deneyi ile belirlenir. Testi yapabilmek için 12,5 mm IS elekten geçen ayrıca 10 mm IS elekte tutulan malzemeler alınır.
Piston yardımı ile kademeli şekilde agregalar üzerine 40 ton yükleme gerçekleştirilir. Yükleme sonrası kırılan malzemeler 2.36 mm elekten geçirilir. Elekten geçirilen malzemelerin toplam ağırlığının yüzdesi olarak belirtilen ağırlığa verilen isim agrega kırılma değeri (ACV) şeklindedir.
Agrega kırılma değeri az olduğunda malzemenin gücü daha fazladır. 10’un altında kırılma değeri agreganın oldukça güçlü olduğunu gösterir bunun yanında 35’ten büyük olması agreganın zayıf olduğunu ifade eder.
Agrega Kırılma Test Seti
Agrega kırılma deneyi için agrega kırılma test seti kullanılır. BS 812: 110 standartlarına uygun olan test cihazları agregaların belli bir basınç altında parçalanma direncini gösterir cihaz ile birlikte çelik silindir, üfleme çubuğu, taban plakası ve piston takım şeklinde kullanılır.
Parçaların tamamı korozyona karşı elektrostatik boyalı ya da galvanizli malzemelerden üretilir. Agrega kırılma deneyi kadar önemli olan deneylerden biri de darbe testidir. Malzemenin tokluğu darbe yüküne dayanımını gösterir, agrega tokluğu darbe değeri testi ile belirlenir.
Aşınma testi agreganın yırtılmaya ve aşınmaya karşı olan direncini belirlemek için yapılır. Yassılık indeksi küçük boyutlu numunelerin ağırlık yüzdesi olarak tanımlanır. Testi yapmak için kalınlık ölçer kullanılır test 6.3 mm’den küçük agregalar için uygulanmaz.
Agrega Sağlamlık Testi
agrega-saglamlik-testi
Uzama indeksi, agrega kırılma deneyi kadar önemlidir. Ortalama boyutları 1.8 kattan büyük olan numunelerde ağırlık yüzdesi olarak tanımlanan uzama indeksi uzunluk ölçer kullanılarak gerçekleştirilir.
Açısallık testi agreganın açısallığını belirler ve açısallık sayısı cinsinden ölçülür. Testi yapmak için metal silindire tek boyutlu agrega doldurularak sıkıştırılır. Numunedeki boşluk yüzdesi belirlenir, iyi sıkıştırılan malzemede hava boşluğunun yüzdesi 33, açısallık sayısı sıfırdır.
Sağlamlık testi hava şartlarına göre agreganın direncini tanımlar. Testte malzemeler hızlandırılan yaşlandırma test döngülerine tabi tutulur ve böylelikle hava şartlarına karşı direnci araştırılır.
5 kez tekrarlanmak şartıyla agregalar doymuş sodyum sülfat ya da magnezyum sülfat çözeltisi içerisinde 16 ila 18 saat ıslatılır ve daha sonra 105 ile 110 derece arasında sabit ağırlığa kadar kurutulur.
Özgül Ağırlık Ve Su Emme Testi
Özgül ağırlık ve su emme testi, agrega kırılma deneyi sonrasında gerçekleştirilen önemli testtir. Malzemenin kütlesinin belirlenmiş olan sıcaklıkta eşit hacimde damıtılmış suya oranla özgül ağırlık olarak tarif edilir.
- Kütle özgül ağırlığı ve görünen özgül ağırlık olmak üzere iki farklı ağırlık vardır.
- Üst yapılarda kullanılan agregalar için özgül ağırlık 2.6 ile 2.9 arasındadır aynı zamanda %0.6’dan büyük su emme değeri yetersizdir.
- %0.1’den %2’ye kadar olan su emme değeri yol kaplamalarında kullanılan agregalar için geçerlidir.
Sıyırma Değeri Testi
Sıyırma değeri testi kaplama yapımında kullanılan agregalar üzerinde gerçekleştirilir. Agrega kırılma deneyi kadar öneme sahip olan sıyırma değeri testi, karışımın kalitesini ve performansını belirlemede gerekli bir faktördür.
Su, bitümlü bağlayıcının kaplama agregalardan sıyrılmasına neden olur, agregaların bitüme yapışması karışımın kalitesini ve kaplamanın performansını gösterir. Sıyırma değerini ölçmek için statik daldırma testi uygulanır.
Bitümlü bağlayıcı ile kaplanan agregalar 24 saat 40 derece sıcaklıkta su içerisinde tutulur ve soyulma seviyesi görsel açıdan ölçülür. Sıyırma değeri agregalar için üst sınır olarak %5 olarak belirlenir.