Beton üretiminde kullanılan bağlayıcı malzeme olan agrega ölçümü nasıl yapılır kaliteli üretim ve yüksek performans için cevabı bilinmesi gereken en önemli sorudur.
Agrega Testleri
Agrega Testleri
Hem dolgu maddesi hem de hacim arttırıcı bileşen olarak kullanılan agrega betona sağlamlığın yanı sıra aynı zamanda sertlik ve dayanıklılık kazandırır. En önemli özellikleri kimyasal olarak inert olmamasıdır.
Çimento ya da başka bir agrega ile veya bir katkı maddesi ile reaksiyona girmez. Aynı zamanda sertleşmiş durumda aşınma ve çizilmeye karşı yeterli güce sahiptir. Darbe ve titreşimleri yükleri taşımak için yeterli tokluğu bulunur.
Agrega ölçümü nasıl yapılır; Agreganın özelliklerinden biri de çimento ve su ile karıştırıldığında kolaylıkla uygulanan plastik karışım elde edilir. Karışımdaki basınç ve normal çekme yüklerini taşıyacak güçte olması dışında doğadaki inorganik ya da organik kirlilikten arındırılmış agrega karışımı kalitelidir.
Agregaların Sınıflandırılması
Beton üretiminde kullanılan agrega, büyüklüğüne, kökenine ve hacım ağırlığına göre sınıflandırılır ama en yaygın olarak tane büyüklüğüne göre yapılan sınıflandırmadır. Agrega ölçümü nasıl yapılır; agrega çeşitleri nelerdir?
- İri agrega; çakıl kırma taş gibi karışımdan elde edilir ve 4 mm çaplı elek üstünde kalan malzemedir.
- İnce agrega; kırma ya da doğal kumun karışımından elde edilen ve 4 mm çaplı elekten geçen malzemedir.
- Karışık ya da tüvanan agrega; doğal agrega ocağından direkt olarak elde edilen ince ve iri agregaların karışımıdır.
Agrega Deneyleri
Başta beton olmak üzere asfalt veya harç gibi sağlam maddelerin üretiminde kullanılan karışım olan agrega çeşitleri içerisinde en çok tercih edilen kum ve çakıldır. Agrega ölçümü nasıl yapılır açıklamadan önce deneyleri şu şekilde listelemek söz konusudur;
- Elek analizi deneyi.
- Los Angeles aşınma deneyi.
- Sağlamlık deneyi.
- Soyulma deneyi.
- Cilalanma deneyi.
- Yapışma deneyi.
- Özgür ağırlık ve absorpsiyon deneyi.
Elek analizi deneyinde amaç, malzemenin dane boyutu dağılımını bulmaktır. Sonuçlar hem sınıflandırılmasında hem de dağılımın şartnameye uygunluğunun kontrolünde kullanılır. Ayrıca agrega karışım hesaplarında da elek analiz deneyi kullanılmaktadır, agreganın mühendislik özelliklerine etki eden en önemli unsurdur.
Los Angeles aşınma deneyi agrega üzerinde darbeleme ve aşındırma etkilerinin oluşumunu ve nasıl bozulduğunu bulmayı sağlar. Agregalarda darbeleme ve aşınma belli bir orana kadar sağlam olmak zorundadır.
Sağlamlık deneyi hava şartlarına karşı dayanıklılığı belirlemeyi sağlar. Uzun süre hava şartlarının altında kalan agrega donma ya da çözülme nedeniyle gradasyon bozulmasına uğrar. Agregaların bu yüzden donma ve çözülmeye karşı dayanıklı olması gerekir ve bunun için sağlamlık deneyi yapılır.
Agregalarda Yük Taşıma Kapasitesi
Agregalarla oluşturulan yapılarda yük taşıma kapasitesi yüksektir. Agrega ölçümü nasıl yapılır incelenirken yassılık indeksi deneyi ve kırılmışlık deneyi yüzdesi gibi testler öne çıkar. Özellikle yollar fenni şartnamesine göre malzemenin yük taşıma kapasitesi önemlidir.
Asfalt ve yol yapımında kullanılan agregalar için su ve trafik etkilerine karşı dayanıklılık ölçüsü soyulma deneyi ile yapılır. Özellikle sathi kaplamalarda soyulma olayı çok görüldüğünden dolayı deneyin yapılması önem kazanır.
Yol kaplamalarında cilalanmaya karşı dayanıklılığı düşük olan agrega kullanılması kaymaya karşı direnci düşürdüğünden dolayı mutlaka cilalanma deneyi uygulanmalıdır. Cilalanma deneyi sadece sathi kaplama mıcırlar için uygulanır.
Yoldaki kaymaya karşı direncin düşürülmesinin yanı sıra aynı zamanda trafik şartları da ve kaplama tipine göre kullanılan cilalanma değeri önemli faktördür. Yapışma deneyi ise su etkisine karşı dayanıklılık ölçümünü yapar. Deneyde agrega ile bitüm arasında yapışmanın su etkisinde ne kadar azaldığı ölçülür.
Özgül Ağırlık Ve Absorbsiyon Deneyi
Agrega ölçümü nasıl yapılır; agreganın özgül ağırlığı birim hacmindeki ağırlığının aynı hacimde 20 ile 25 derecedeki suyun ağırlığı ile aynı orandadır. Danenin hacim tanımlamasına göre 3 farklı özgül ağırlık vardır;
- Zahiri özgül ağırlık.
- Hacim özgül ağırlığı.
- Efektif özgül ağırlık.
Geçirimsiz boşluklarla birlikte katı dane hacmini kapsayan zahiri özgül ağırlıktır. Geçirimsiz ve geçirimli tüm boşluklarla birlikte katı da ne hacmini kapsayan hacim özgül ağırlığıdır.
Efektif özgül ağırlık ise tüm hacmi kapsar. Agreların absorde ettiği asfalt miktarı dikkate alındığında sıkıştırılmış asfalt kaplama karışımındaki boşluk için efektif özgül ağırlık en doğru sonucu verir. Sıkılaştırılmış asfalt kaplama tabakasındaki hava boşlukları küçük hava cepleri şeklindedir.