Agrega, beton veya harç oluştururken, çimento, bitüm, kireç, alçı veya başka bir yapıştırıcı ile karıştırılarak hazırlanan malzemedir. Agrega, bitmiş ürün hacmini, kararlılığını, aşınma ve erozyon direncini ve diğer istenen fiziksel özellikleri verir. Agrega endüstrisinin günlük hayatı etkileyen en etkili endüstrilerden biri olduğu söylenebilir. Yürüdüğümüz kaldırımlardan, kullandığımız yollara ve alışveriş yaptığımız alışveriş merkezlerine kadar, agrega endüstrisi dünyanın dönmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Yüksek kaliteli agrega üretimi içeren bir operasyona liderlik ederken, belirli bir kalite ve tutarlılık seviyesinin karşılanmasını sağlayan kalite agrega test cihazı kullanmalısınız.
Agregalar çeşitli özelliklere göre incelenir. Agreganın bu özellikleri uyumlu ise proje sürecinizde kaliteli bir süreç yaşarsınız; aksi takdirde herhangi bir iş için bütün olarak kabul görmez. Agrega test cihazı hakkında merak edilenler hakkında yol gösterici olan bu kılavuz ihtiyacınız olan her bilgiyi karşılayacak nitelikte hazırlandı. İşte agreganın bazı önemli özellikleri şöyledir:
Agreganın Mekanik Özellikleri
Agreganın mekanik özellikleri, laboratuar ve sahadaki dayanıklılığını esas alır. Mekanik özellikler ağırlıklı olarak kırma değerini agreganın sertliği olarak, darbe değerini tokluk ve aşınma değeri olarak değerlendirilir.
Agrega ezilme değeri: 12,5 mm’lik elekten geçen ancak 10 mm’lik elekten tutulan numunenin, kalıbına yerleştirildikten sonra bir kırma test cihazı ile değeri belirlenir. Bu numune, makine tarafından 40 tonluk bir yükle yüklenir. Daha sonra numune 2,36 mm’lik bir elekten geçirilir. Agrega için bu değer, bitümlü kaplamanın yüzey tabakası için %30’dan, taban tabakası için %45’ten fazla olmamalıdır.
Agrega darbe değeri: Numuneler darbe test makinesi altında alınır. Bunun için 14 kg’lık çekicin altına 10,2 mm çapında bir kalıp yerleştirilir. Daha sonra çekiç 380 mm yükseklikten 15 kez serbest düşüşe geçer. Bu çarpma nedeniyle agrega 2.36mm elekten numune geçişini kırar. Ortaya çıkan değer agrega için %30’dan, benzer bir zemin tabakası için %45’ten fazla olmamalıdır.
Agrega aşınma değeri: 10kg numune alınır ve bu numune makine tamburuna doldurulur. Ardından tambur 28 ila 33 Rpm arasında 1000 devir döndürülür. Bu döndürmeden sonra, numunenin tamamı 1,7 mm’lik bir elekten geçer. Bu değer, bir yol için bitümlü kaplamanın yüzey tabakası agrega değeri için %30’dan taban tabakası için %50’den fazla olmamalıdır.
Agreganın Fiziksel Özellikleri
Agreganın Fiziksel Özellikleri
Agreganın fiziksel özelliklerine göre boyut, doku, şekil uzama ve yassılık değerini dikkate alınmaktadır. Agreganın bu özelliği, herhangi bir seçici malzeme için birincil koşuldur. Bu özellikler aşağıda gibi olmaktadır;
Agreganın Yüzey Dokusu
Agrega elle incelenerek dokusu belirlenir. Yüzey dokusu betonun dayanıklılığını etkilemektedir. Agrega parlak ise pürüzlü dokuluya göre daha zayıf olacaktır. Bu yüzeyde, doku farklı kaya tiplerine göre sınıflandırılır:
- Pürüzlü yüzey agregası: Kumtaşı vb
- Pürüzsüz yüzey agregası: Arduvaz, tebeşir,mermer riyolit vb.
- Parlak yüzey agregası: Siyah çakmaktaşı
- Kristal agrega: Bazalt, granit, dolerit vb.
- Petekli agrega: Pomza
Agreganın Şekli
Agrega şekli, betonun işlenebilirliğini etkiler, çünkü farklı şekiller tanecikler arasında farklı bağlanma şekillerine sahiptir. Genel olarak, daha iyi mukavemet ve işlenebilirlik için köşeli ve yuvarlak agrega tercih edilmektedir. Bunlardan bazıları aşağıdaki gibidir;
- Yuvarlak şekilli agrega: Daha iyi işlenebilirlik sağlar ancak mukavemeti daha zayıftır.
- Köşeli agrega: İşlenebilirliği yuvarlak agregaya göre daha düşüktür. Ancak daha yüksek mukavemet sağlar.
Agrega Boyutu
Farklı boyutlara sahip agrega betona karıştırılır; bunlar ortalama boyut sınıflarına göre uzun ve pul olarak adlandırılır. Bu kriter betonun mukavemetini etkiler. Bunun nedeni uzun veya pul agrega çimento karışımına yeterince iyi bağlanmaz.
- Agrega uzunluğu ortalama çapın 1,8 katından fazla olursa, uzun agrega olarak adlandırılır. Betonda maksimum uzun agrega kullanım sınırı %15’tir.
- Agrega uzunluğu ortalama çapın 0,6 katınadan az olursa pul agrega olarak adlandırılır. Betonda maksimum kullanım sınırı %15’tir.
Agreganın Isıl Özellikleri
Termal özellikler, agregaların özgül ısısını, genleşmesini ve iletkenliğini ifade eder. Bu farklı malzeme tiplerinde agregalar çeşitli özellikler göstermektedir. Bunlar aşağıdaki gibidir;
- Özgül ısı, agrega üzerine kaplanmış dış malzemeye bağlıdır; kütle beton işlerinde olduğu gibi özgül ısı minimumdur.
- Agreganın iletkenliği, özgül ısıya ve kullanılan malzemenin cinsine bağlıdır.
- Agreganın termal genleşmesi 5,5 x 10 -6 –o C’de çimento karışımına göredir. Farklı çimento kullanımlarına göre oran değişmektedir.
Agreganın Kimyasal Özellikleri
Agreganın Kimyasal Özellikleri
Agrega, çimento, kum ve su ile harmanlanan ayrıca aktif olmayan yani inert bir malzemedir. Bu alkali karışım agrega da reaksiyon meydana gelmesine neden olur. Çünkü bu karışım bazik özelliklere sahip silis içermektedir.
Aynı şekilde silika, çimento asidik malzeme ile reaksiyona girdiğinde agregaya zarar verme olasılığı söz konusudur. Buna bağlı olarak beton dayanıklılığı azalır. Alkaliler %0,6’nın üzerinde bulunmadığından betonda kullanılan agrega sınırlı olmaktadır.
Sıkça Sorulan Sorular
Agregalardan hangisi iyi işlenebilirlik sağlar?
Yuvarlatılmış agrega işlenebilirlik açısından işlevseldir. Çünkü yuvarlatılmış yüzey alanı çimento hamurunun yapışmasını kolaylaştırır. Agregalar arasında bağ boşlukları bulunur ve bu bağ boşlukları mukavemetin azalmasına neden olur.
İri ve ince taneli agrega için boyut kriterleri nelerdir?
Agrega boyutu, agreganın fiziksel özellikleri altında ele alınır. Çünkü agrega 4.75 mm elekten geçirildiğinde ince taneli geçmediğinde ise iri taneli agrega olarak adlandırılır. Bu nedenle elek analizi, agrega boyutlarını sınıflandırmak için kullanılır.