Genleşme genellikle yazın olan ve büzülme de kışın gerçekleşen bir tepkimedir. Tepkime nedenleri yaşam pratiklerinde bu şekilde gerçekleşirken, laboratuvar ortamında test edilme aşamalarında neler kullanılır? Kullanılan malzemeleri hemen öğrenebilirsiniz.
Genleşme ve büzülme nedir; genleşme ısı ile temas edilen ortamlarda ‘’direkt temas değil’’ ortam temasında ve büzülme de ‘’ soğuk ile olan ortam temasında’’ oluşan tepkimelerdir. Genleşme ısı ile hacmin artış durumudur. Büzülme ise soğuk ile temas eten maddenin hacim kaybıdır.
Genleşme Nedir, Nasıl Olur?
Genleşme yazın olan ve sıcak ile temas eden maddenin tepkimeye girmesidir. Buna en açık örnek, tren rayları olarak gösterilebilir. Tren raylarının arasındaki boşluklar yazın olan genleşme durumundan kaynaklıdır. Genleşme olunca tren rayları hacim kazanmaya başlar ve böylece uzama olur. Bu uzamada rayların şekil kaybı yaşamaması için mühendisler aralıklar koyarak, ‘’genleşme’’ mesafesine yer verir.
- Sıvı ve katı maddelerde genleşme yazın olur.
- Genleşme durumunda madde hacim kazanır.
- Hacim kazanma nedeni sıcak ile tepkimeye girmesidir.
- Sıcak artıkça genleşme de maddenin ‘’genleşme hacmine’’ göre artar.
Genleşme durumları laboratuvar ortamlarında maddenin sıcak ortamda kalması, sıcakla direkt teması ve uzun süre sıcağa kalması durumlarına göre test edilmektedir. Bu sayede maddenin hacim kazanırken, oluşabilecek sorunlar veya malzemedeki negatif tepkiler gözlemlenir. Genleşme ve büzülme yapı malzemeleri, inşaat malzemeleri ve sanayi malzemelerinde test süreci genleşme ortamı oluşturularak yapılır.
Büzülme Nedir, Nasıl Olur?
Büzülme soğuk hava şartlarına göre gözlemlenen tepkimedir. Sıvı ve katı maddelerin soğuk ile temas etmesi veya soğuk ortam koşullarında kalması durumunda hacim kaybetmesidir. Yani madde sıvı veya katı olması fark etmeksizin soğuk ile temas edince hacim azalmaya başlar. Buna da en yakın örnek suyun buza dönüşmesi durumudur. Su buza dönüştüğünde hacim kaybedecektir. Genleşme ve büzülme durumlarında sıcak hacim kaybına neden olurken ‘’örneğin futbol topunun genişlemesi gibi, büzülmede top içe doğru çöker’’ büzük bir görünüm alır.
- Sıvı ve katı maddelerde büzülme görülür.
- Büzülme durumunda madde hacim kaybederek tepkimeye girer.
- Hacim azlığı madde yapısında direk görülebilir.
Soğuk artışında büzülme hacmi payı maddeler üzerinden test edilir.
Laboratuvar ortamında büzülme için kullanılan test aşamaları, maddenin küçülme oranlamasına göre vereceği tepki, negatif ve pozitif durumlardır. Genleşme ve büzülme durumlarına göre sıvı ve katı maddeler üretim aşamasında test edilerek, tepkilerin ölçülmesiyle kullanım, üretim ve yapım aşamalarını tamamlar.
Isı Kaybı Ve Büzülme
Isı kaybında oluşan büzülme maddenin gaz, sıvı ve katı olması durumlarında gerçekleşebilmektedir. Madde ısı kaybı durumlarında büzülme olacaktır. Isı kaybı artıkça büzüme de madde üzerinde görülecektir. Genleşme ve büzümle durumları, katı, sıvı ve gaz parçacıklarında bağların kuvvet kaybetmesi nedeniyle meydana gelir. Soğukta bağların kuvvetini yitirmesi, birbirine tutunan zincirlerin gevşemesi gibidir.
Soğuk havalarda genellikle araba tekerlerinin indiği gözlemlenebilir. Özellikle ani mevsim değişikliklerinde teker içindeki gazın bağları azalır ve salınım artar. Bu salımın durumunda artık gaz kuvvetini kaybederek, hacmini büzülme olarak gösterir. Aynı durumu bir futbol topu üzerinden de gözlemlemek mümkündür.
Isı Artışı Ve Genleşme
Yaz aylarında olan genleşme, maddenin ısı ile olan alışverişinde gözlemlenmektedir. Katı, sıvı ve gaz maddelerde genleşme maddenin sıkı sıkıya bağlar oluşturmasından kaynaklanır. Maddeyi şöyle düşünebiliriz, elinizi sıcak bir soba ile temas ettirdiğimizde elimiz hemen kapanacaktır. Tabi ki bu bir refleks ve koruma güdüsüdür. Madde üzerinde de benzer bir durum vardır. Madde ısıyla olan temasında genleşmeye başlar ve hacmin genişlemesi gerçekleşir.
Hacim artışının nedeni, bağların kuvvetlenmesi durumudur. Bağlar sıkıştıkları alandan yavaş yavaş geniş bağlar kuracak konuma gelir. Genleşme miktarları maddenin cinsine göre değişir.
Katı Ve Sıvılarda Madde Genleşme ve Büzülmesi
Katı ve sıvılarda maddenin genleşme ve büzülme durumu, bağların kuvvetleriyle tepkime göstermesidir. Madde katı parçacıkları veya sıvı parçacıkları genleşme ile büzülme durumlarına göre hacimle boyutlandırır. Hacmi kaybolan katı veya sıvı maddeler büzülme, hacmi genişleye katı ve sıvı maddeler ise genleşme olarak tanımlanır.